Hai năm nay, nhà văn yêu thích nhất của mình là Tanizaki Junichiro, kế đó là Yukio Mishima. Mình chưa bao giờ nghĩ sẽ đọc văn học Nhật cho đến khi đọc Lòng ái quốc của Mishima rồi Chữ Vạn của Tanizaki. Nhưng phải đến Hai cuốn nhật ký mình mới thực sự say đắm chất văn của Tanizaki.
Khi xưa, mình hẳn sẽ cực lực phản đối văn chương kiểu Tanizaki. Nó suy đồi quá mức cần thiết, vô đạo đức và bất tuân những chuẩn mực chung. Nhưng tài năng của Tanizaki mà mình nhận ra, cũng chính là điều mà văn đàn đã tung hô ông, chính là bóc trần bản ngã con người, bộc lộ phần hiểm ác, đồi phế trong thâm tâm của chúng ta. Đó là lý do mà mình không ưa nhưng không thể ngừng đọc. Ở văn chương của Tanizaki có một thứ chất gây nghiện khiến cho con người ta phải ngây ngất, bị lôi cuốn vào những miền thăm thẳm tăm tối của vùng ẩn ức.
Văn chương của ông dường như tương đồng với những phẩm chất hết sức Nhật Bản – nói ít hiểu nhiều, tiết chế những hoa mỹ, nhưng chứa đựng tầng tầng lớp lớp những ẩn ức bệnh hoạn, dục tính và đắm say đen tối. Tuy nhiên, văn của ông cũng mang những phẩm chất rất khác Nhật Bản – đi thẳng vào vấn đề, không vòng vo tam quốc, không dùng chữ nói người. Một sự kết hợp nhuần nhuyễn của văn hóa Đông – Tây hiển hiện rõ trong những tác phẩm của Tanizaki. Không có lạ gì khi có một thời văn chương của ông trở thành một cấm kỵ vì nó gây suy đồi “đạo đức đám đông”. Tuy nhiên, sự suy đồi thực chất không đến từ những ẩn ức hay khát khao nhục dục nhuốm màu bản năng của con người, mà nó đến từ những giằng xé do những giới hạn đạo đức bị vi phạm hoặc giả nó đến từ sự chối bỏ chính cái bản ngã thực sự của con người. Nước Nhật hiện đại chưa bao giờ thoát khỏi những ấn ức đầy dục tính như thế, nó trở thành một phần của nền văn hóa và lan rộng ra khắp thế giới, Tanizaki đơn giản là thọc sâu vào và phơi bày nó ra trước bàn dân thiên hạ mà thôi.
Chính vì thế, khi đọc văn của Tanizaki ta rất dễ rơi vào cái lưỡng nan của nhận thức và cảm xúc như thế. Ta vừa muốn chối bỏ những tệ hại, đồi phế, tăm tối của con người, nhưng lại vừa không tránh khỏi bị nó thu hút phải nhìn vào, xoáy vào, đối diện với nó. Và từ đó, ta vén mở, cùng với tác, những bi kịch của kiếp người, nhưng dằn vặt bên trong mỗi tâm hồn mà chúng ta, thường thì, sẽ chẳng bao giờ (dám) bộc lộ ra bên ngoài.